اگه دانشجوی مهندسی یا فنی هستین، حتماً یه روزی به این فکر کردین که «خب، حالا کی باید برم کارآموزی؟» این سؤال مثل اینه که بپرسی «کی باید برم سفر؟» بستگی داره کجای زندگیت باشی، چه نقشه‌ای برای آینده داشته باشی، و چه چیزایی تو کوله‌پشتی مهارت‌هات داری. نمیشه برای همه یه نسخه پیچید و گفت: «همه فلان موقع برین!» به قول استیو جابز:
تنها راه انجام کارهای بزرگ، اینه که عاشق کاری باشی که انجام می‌دی. اگه هنوز پیداش نکردی، هی دنبالش بگرد.
کارآموزی یه فرصت باحاله که بتونی ببینی به چی علاقه داری، یه سری مهارت خفن یاد بگیری، و کلی آدم جدید تو حوزه کاریت بشناسی. تو این متن، قراره با هم دوره دانشجویی رو یه دور باز کنیم، ببینیم کی وقتشه بری کارآموزی، چه مهارتایی لازمه و چطور می‌تونی بهترین تجربه رو داشته باشی. یه تحقیق باحالم میگه اگه وسطای تحصیلت کارآموزی بری، می‌تونی مسیر شغلی بهتری برای خودت پیدا کنی (Smith & Johnson, 2020)
پس بیا بریم سراغش!
سال اول: اندک ترم
ترم اول: جهان دانشگاه
کلمه university از univers میاد، یعنی جهان. پس آماده باش که یهو پرت شی وسط یه جهان کاملاً جدید و پر از ماجرا! وقتی اولین بار پاتو می‌ذاری تو دانشگاه، انگار وارد یه سیاره ناشناخته شدی. همه‌چیز تازه‌ست: آدما، درسا، محیط، حتی بوفه دانشکده! تو این جهان جدید، کلی چیز برای کشف کردن داری.
از همون روز اول، درسای سنگین مثل ریاضی ۱، فیزیک، یا برنامه‌نویسی مقدماتی مثل یه موج میان سمتت. تازه باید بفهمی سیستم دانشگاه چه جوریه: استادا چه اخلاقی دارن؟ مدیرگروه کیه؟ سامانه آموزش چطور کار می‌کنه؟ امتحانای میان‌ترم و پایان‌ترم چه شکلی‌ان؟ انتخاب واحد چیه و چرا همه ازش می‌ترسن؟
یه بخش باحالم اینه که تو ترم اول کلی رفیق جدید پیدا می‌کنی. باید بری با بچه‌های کلاس و دانشکده گپ بزنی، تو انجمن‌های علمی و فرهنگی سرک بکشی، و یه کم حال و هوای دانشگاه رو بفهمی. مثلاً ممکنه یه روز بری تو یه کارگاه رباتیک و ببینی وای، چقدر این حوزه باحاله! یا بری تو یه برنامه کوهنوردی که تشکل برگزار کرده و کلی با بچه‌ها صمیمی شی.
ولی خب، با این همه شلوغی، عمراً وقت کنی به کارآموزی فکر کنی! ترم اول فقط تمرکز کن رو این که این جهان جدید رو بشناسی، درساتو پاس کنی. پروژه‌های گروهی، تکالیف، و استرس معدل هم که دیگه همیشه همراهتن.
ترم دوم: جا افتادن
ترم دوم یه کم راه افتادی، ولی هنوز درسای پایه مثل ریاضی ۲ یا فیزیک ۲ داری. تازه عید نوروز و تعطیلات قبل و بعدش می‌رسه و یهو می‌بینی به جای درس خوندن، داری برنامه سفر می‌چینی! بعدم که با یه چشم به هم زدن، خرداد می‌رسه با کلی امتحان و پروژه. تو این موقعیت، کارآموزی عملاً شوخیه.
تابستون سال اولم بهتره به جای کارآموزی، یه کم استراحت کنی، درسایی که ضعیف بودی رو مرور کنی، یا مثلاً یه زبان برنامه‌نویسی ساده مثل پایتون یاد بگیری. خلاصه، تو سال اول بی‌خیال کارآموزی شو و خودتو آماده کن برای مراحل بعدی.
سال دوم: آماده برای یه قدم بزرگ
ترم سوم و چهارم: آقای متخصص
تو سال دوم، کم‌کم درسای تخصصی‌تر میان تو برنامتو. مثلاً اگه مهندسی کامپیوتر می‌خونی، ممکنه درسایی مثل ساختمان داده، الگوریتم، یا شبکه‌های کامپیوتری داشته باشی. این درسا یه دید بهتر از رشته‌ت بهت می‌دن، ولی هنوز برای کارآموزی زوده. چرا؟ چون هنوز مهارتایی که تو صنعت لازم داری رو کامل یاد نگرفتی و با بقیه رشته‌های فنی فرق زیادی نداری.
تو این مرحله، بیا یه کم رو مهارتای نرم کار کن. مثلاً یاد بگیر چطور تیمی کار کنی، چطور وقتتو مدیریت کنی، یا چطور یه ارائه خوب بدی. اینو بگم که بهترین جا برای تقویت مهارت‌های نرم هم تشکل‌ها و انجمن های دانشجویی. اینا تو کارآموزی و محیط کار خیلی به دردت می‌خورن. تازه می‌تونی بری کارگاه‌های دانشگاه یا دوره‌های آنلاین و یه سری چیزای باحال مثل پایتون، لینوکس، یا ابزارهای مهندسی یاد بگیری.
تابستون سال دوم: وقت طلایی
تابستون سال دوم، بهترین موقع برای شروع کارآموزیه. تو این مرحله یه کم با درسای تخصصی آشنا شدی و می‌تونی بفهمی به چی علاقه داری. مثلاً با برنامه‌نویسی حال می‌کنی؟ یا شبکه و امنیت سایبری بهت چشمک می‌زنه؟ شایدم عاشق لجستیک و مدیریت پروژه‌ای! ایلان ماسک یه حرفی داره، میگه:
بهترین راه یادگیری، اینه که خودتو بندازی وسط کار واقعی. هرچه زودتر شروع کنی، سریع‌تر رشد می‌کنی.
حالا فکر کن یه دانشجو به اسم سارا، تابستون سال دوم می‌ره کارآموزی تو یه شرکت نرم‌افزاری. اونجا با پروژه‌های واقعی برنامه‌نویسی آشنا می‌شه و می‌فهمه که عاشق طراحی اپلیکیشن موبایلِ. این تجربه بهش کمک می‌کنه ترم بعدی درسای مرتبط با اپلیکیشن رو برداره و رزومه‌شو قوی‌تر کنه.
کارآموزی تو تابستون سال دوم، نه‌تنها بهت کمک می‌کنه مسیر شغلیتو پیدا کنی، بلکه کلی آدم باحال تو صنعت می‌شناسی. این شبکه ارتباطی بعداً به کارت میاد، چه برای پیدا کردن کار، چه برای گرفتن توصیه‌نامه. یه تحقیقم میگه دانشجوهایی که زود کارآموزی می‌رن، شانس بیشتری برای پیدا کردن شغل خوب بعد از فارغ‌التحصیلی دارن (Smith & Johnson, 2020)
سال سوم: مهندس شدن
ترم پنجم و ششم: درسای کاربردی‌تر
اگه تابستون سال دوم کارآموزی رفته باشی، حالا یه دید خفن به صنعت داری. می‌تونی درسای اختیاری که به تجربه کارآموزیت ربط دارن رو برداری. مثلاً اگه تو کارآموزی با پایتون کار کردی، درسای هوش مصنوعی یا یادگیری ماشین برات جذاب‌تر می‌شن. اینجوری هم مهارتات قوی‌تر می‌شن، هم درس خوندن برات باحال‌تر می‌شه.
تو این مرحله، می‌تونی به کارآموزی دوم فکر کنی. تابستون سال سومم وقت خوبیه برای کارآموزی، چون حالا مهارتات بهتر شدن و می‌تونی تو پروژه‌های جدی‌تر کار کنی. ولی یه چالش هست: اگه بخوای برای کنکور ارشد بخونی، ممکنه وقتت تنگ بشه. اینجا باید بشینی با خودت دو دو تا چهار تا کنی. کارآموزی مهم‌تره یا کنکور؟
سال چهارم: صنعت یا ارشد؟
ترم هفتم: درس و کنکور
ترم هفتم معمولاً پر از درسای سنگین و پروژه‌های نهاییه. اگه قراره کنکور ارشد بدی، دیگه وقتت حسابی پره. تو این موقعیت، بهتره بی‌خیال کارآموزی شی و تمرکز کنی رو درس و آماده شدن برای امتحان.
ترم هشتم و تابستون سال چهارم: آخرین شانس‌ها
ترم هشتم معمولاً سبک‌تره و فرصت خوبی برای کارآموزیه. می‌تونی بری تو شرکتی که به حوزه مورد علاقه‌ت نزدیکه و رزومه‌تو برای ورود به بازار کار آماده کنی. تابستون سال چهارمم گزینه باحالیه، ولی یه کم ریسک داره. اگه به هر دلیلی نمره کارآموزیت تأیید نشه، ممکنه فارغ‌التحصیلیت عقب بیفته. پس حواست باشه.
حالا زود برم یا دیر؟
بعضی‌ها می‌گن تابستون سال دوم خیلی زوده. ولی باور کن، هرچه زودتر خودتو بندازی تو دل کار، بهتره! کارآموزی زودهنگام باعث می‌شه:
کلی آدم باحال تو صنعت بشناسی، رزومه‌ت حسابی قوی بشه، زودتر بفهمی چی دوست داری و چی نه.
از اون طرف، اگه خیلی دیر بری (مثلاً تابستون سال چهارم)، ممکنه حس کنی کلی فرصت از دست دادی. حتی ممکنه تو کارآموزی بفهمی این مسیری که داری می‌ری رو دوست نداری. به قول معروف جلوی ضرر رو هر وقت بگیری، منفعته.
اگه دوست داری بیشتر در مورد کارآموزی بخونی، یه نگاه به این مقاله بنداز:
Smith, J., & Johnson, R. (2020). The Role of Internships in Engineering Education: A Review of Best Practices. Journal of Engineering Education.
حرف آخر
کارآموزی مثل یه ماجراجوییه که قراره کلی چیز جدید یاد بگیری. مهم نیست دقیقاً کی بری، مهم اینه که با برنامه و ذهن باز بری و از هر تجربه‌ای که به دست می‌آری لذت ببری.