طبق گزارش مرکز آمار ایران در پاییز ۱۴۰۳، ۴۳ درصد از بیکاران کشور فارغ‌التحصیلان آموزش عالی هستند. یعنی از هر ۱۰ نفر، فقط ۴ نفر توانسته‌اند شغلی مرتبط با رشته تحصیلی‌شان پیدا کنند. حالا سؤالم اینه: اگه مدرک به‌تنهایی کافی بود، چرا این‌همه فارغ‌التحصیل هنوز دنبال کار می‌گردن؟
پاسخ ساده‌ست: تجربه!
و راه به‌دست‌آوردن تجربه؟ بازم ساده‌ست: کارآموزی!
کارآموزی چیه؟ درس یا کلید؟
کارآموزی نه فقط یه واحد درسیه، نه فقط یه تکلیف برای پاس‌کردن. کارآموزی یعنی ورود به دنیای واقعی کار: جایی که کد می‌زنی، با دستگاه واقعی کار می‌کنی، تو پروژه‌های جدی نقش داری و یاد می‌گیری چطور تو یه تیم واقعی رشد کنی. استاد این درس کیه؟ نه یه شخص، بلکه خود صنعت! همون صنعتی که قراره خیلی‌هامون یه روزی توش مشغول بشیم.
البته همه‌مون قرار نیست مسیر صنعت رو بریم. بعضیا شاید عاشق تحقیق و آکادمی بشن، بعضیا شاید استارتاپ خودشونو راه بندازن. اما هر مسیری که انتخاب کنیم، یه روزی باید بفهمیم دنیای کار واقعی چطور می‌چرخه.
اجبار یا اختیار؟
اگه کارآموزی اجباری نبود، بازم می‌رفتیم؟ صادق باشیم. وقتی تو دانشگاه‌های تاپ مثل تهران درس می‌خونی، وقت سر خاروندن نداری! ریاضی، فیزیک، استاتیک، برنامه‌نویسی، پروژه، میان‌ترم، پایان‌ترم… مثل پازل روی سرت می‌ریزه. تو این موقعیت، کی حوصله داره وسط ترم یا حتی تابستون بره تو یه شرکت و با آچار، کد یا سیستم واقعی سروکله بزنه؟ اونم وقتی می‌تونی استراحت کنی و برای ترم بعد آماده شی؟
حالا یه لحظه فکر کن: تو که از خفن‌ترین‌های روزگاری، واقعاً نیازی به کارآموزی داری؟ شاید بگی: «من که همه‌چیزو بلدم!» ولی بذار یه چیزی بهت بگم: کارآموزی فقط برای یادگیری تکنیک نیست، برای کشف خودته!
تکلیف یا تحول؟
کارآموزی دو جوره:
1. کارآموزی الزامی: همونی که فقط برای پاس‌کردن می‌ری. یه شرکت، یه حضور صوری، یه گزارش آخرش و تمام. نمره هم می‌گیری، معدلت هم شاید بهتر شه.
2. کارآموزی هدفمند: اینجا فرق داره! می‌ری یه جایی که واقعاً چیزی یاد بگیری. مثلاً دانشجوی برقی که تو یه شرکت الکترونیکی کار کرد و همون‌جا استخدام شد. یا برنامه‌نویسی که تو یه استارتاپ تابستونی CTO شد! این کارآموزی تو رو از یه دانشجو به یه حرفه‌ای تبدیل می‌کنه.
روایت واقعی دانشجوها
یکی از دانشجوها که کارآموزی رو جدی گرفته بود، می‌گفت:
«اونجا فهمیدم اصلاً علاقه‌م چیه. محیط کار واقعی رو دیدم، با آدمای حرفه‌ای آشنا شدم و بعدش خیلی راحت‌تر کار پیدا کردم. حتی فهمیدم کدوم حوزه از رشته‌م رو واقعاً دوست دارم.»
یکی دیگه تعریف می‌کرد:
«تا قبل از کارآموزی فکر می‌کردم فقط باید مدرک بگیرم. ولی وقتی رفتم تو شرکت و دیدم چطور کار می‌کنن، تصمیم گرفتم گرایش ارشدم رو عوض کنم و برم سمت چیزی که عاشقشم.»
یه دانشجوی مهندسی مکانیک هم تجربه‌ش رو این‌جوری تعریف کرد:
«تو کارآموزی‌م تونستم با یه دستگاه صنعتی واقعی کار کنم. اولش خیلی استرس داشتم، ولی آخرش فهمیدم چقدر از حل مسائل واقعی لذت می‌برم. حالا دارم تو همون شرکت به‌صورت پاره‌وقت کار می‌کنم.»
نگاه مثلثی صنعت، اساتید و خودمون
مدیرای شرکت‌ها می‌گن: «فارغ‌التحصیلا آماده نیستن!»
اساتید می‌گن: «کارآموزی دقیقاً برای پر کردن این شکافه!»
ولی خود دانشجوها چی می‌گن؟ بعضیا می‌گن: «کارآموزی یعنی وقت تلف کردن! می‌ریم شرکت، پشت سیستم می‌شینیم، اکسل پر می‌کنیم، چای می‌ریزیم و می‌ریم خونه.»
ولی این فقط یه طرف ماجراست. یه مقاله از یه دانشجوی ارشد (با عنوان بررسی تأثیر کارآموزی بر پیشرفت شخصی و حرفه‌ای دانشجویان) نشون داد که بیشتر دانشجوها معتقد بودن کارآموزی نه‌تنها به رشد حرفه‌ای و شخصی‌شون کمک کرده، بلکه حتی درک‌شون از درس‌های دانشگاهی رو هم بهتر کرده.
کارآموزی، سرمایه‌گذاری بلندمدت
کارآموزی فقط برای امروز نیست، برای آینده‌ته! وقتی تو یه محیط واقعی کار می‌کنی، مهارت‌های نرم مثل مدیریت زمان، کار تیمی و حل مسئله رو هم یاد می‌گیری. اینا چیزایی‌ان که هیچ کتاب درسی‌ای بهت یاد نمی‌ده.
بعضی شرکت‌ها حتی به کارآموزاشون حقوق هم می‌دن. شاید کم باشه، ولی همونم می‌تونه انگیزه‌ای باشه برای جدی‌تر گرفتن کار. تازه، اگه خودتو خوب نشون بدی، خیلی وقت‌ها همون شرکت تو رو برای کار تمام‌وقت نگه می‌داره.
یه نکته دیگه: کارآموزی بهت کمک می‌کنه شبکه حرفه‌ای بسازی. آدمای جدیدی که باهاشون آشنا می‌شی، شاید بعداً معرف تو برای یه شغل بهتر باشن یا حتی شریک پروژه‌های آیندت بشن.
حرف آخر
به قول آلن گالت، متخصص آموزش:
«کارآموزی پلیه بین نظریه و عمل؛ جایی که یاد می‌گیری با دست‌هات فکر کنی.»
کارآموزی یه فرصت کوتاه اما واقعیه برای ورود به دنیای کار. می‌تونی تجربه کسب کنی، رزومه‌ت رو قوی کنی، یه درآمد کوچیک داشته باشی و مهمتر از همه، بفهمی واقعاً چی دوست داری. حتی اگه تجربه‌ت عالی نباشه، بازم یه درس بزرگ می‌گیری: اینکه دنبال چی نری!
بیایم کارآموزی رو نه به چشم یه تکلیف، بلکه به‌عنوان یه فرصت طلایی ببینیم. مخصوصاً اگه می‌خوای تو صنعت حرفی برای گفتن داشته باشی.
تو کدوم مدل کارآموزی رو انتخاب می‌کنی؟ هدفمند یا الزامی؟